Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi

[sonerium]

vkvsadberkhanim.jpg

Tarihçe

Vehbi Koç Vakfı Sadberk Hanım Müzesi 14 Ekim 1980 tarihinde Sarıyer-Büyükdere’de Azaryan Yalısı olarak adlandırılan yapıda, Vehbi Koç’un eşi Sadberk Koç’un anısına, O’nun kişisel koleksiyonunu sergilemek üzere açılmış, Türkiye’nin ilk özel müzesidir.

19. yüzyıl sonlarında inşa edilmiş olan Azaryan Yalısı, 1950 yılında Koç ailesi tarafından satın alınmış ve müzeye dönüştürülmesine karar verilen 1978 yılına kadar da yazlık olarak kullanılmıştır. 1978-1980 yılları arasında, Sedat Hakkı Eldem’in hazırladığı restorasyon projesinin uygulanmasıyla müzeye dönüştürülmüştür.

Sadberk Koç’un kişisel koleksiyonunda yer alan geleneksel kıyafet, işleme, tuğralı gümüş ve porselen gibi eserlerden oluşan müze koleksiyonu zaman içinde hibe ve satın alma yoluyla zenginleşmiştir. Türkiye’nin büyük koleksiyonerlerinden Hüseyin Kocabaş’ın vefatından sonra, koleksiyonu Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonuna katılmıştır. Vehbi Koç Vakfı’nın 1983 yılında Sadberk Hanım Müzesi koleksiyonlarına kattığı Hüseyin Kocabaş Koleksiyonu’nda yer alan arkeolojik eserlerin sergilenebilmesi için mevcut binanın hemen yanındaki 20. yüzyıl başlarında inşa edildiği sanılan yalı da satın alınmış ve ön cephesi aslına uygun olarak restore edilmiştir. Restorasyon projesi Mimar İbrahim Yalçın tarafından hazırlanan bu yalı, 24 Ekim 1988 tarihinde “Sevgi Gönül Binası” adıyla ek müze binası olarak hizmete açılmıştır. Sergileme düzeni bakımından çağdaş bir müze uygulamasına örnek olarak değerlendirildiği için 1988 “Europa Nostra” Ödülü’ne layık görülmüştür.

Sadberk Hanım Müzesi kuruluşunda yaklaşık 3 bin esere sahipken bugün 18 bini aşkın eseri bünyesinde toplamaktadır. M.Ö. 6. bin yıllarından Bizans dönemi sonuna kadar Anadolu’da yaşayan uygarlıkların maddi kültür kalıntılarını yansıtan arkeolojik eserler Sevgi Gönül Binası’nda, Osmanlı ağırlıklı İslâm eserleri, Osmanlılar için yapılmış Avrupa, Uzak ve Yakın Doğu eserleri ile Osmanlı dönemi dokumaları, kıyafetleri ve işlemeleri Azaryan Yalısı’nda sergilenmektedir.

Arkeolojik Eserler

Sevgi Gönül Binası’nda MÖ 6000’den, Bizans dönemi sonuna kadar Anadolu’da yaşayan uygarlıkların kültürünü yansıtan arkeolojik eserler kronolojik bir düzende sergilenmektedir. Pişmiş toprak ya da madenden yapılmış çeşitli kaplar, figürinler, ritüel semboller, cam eserler, sikkeler, süs eşyaları, tabletler ve heykeltraşlık eserleri ile mezar stelleri bu bölümde sergilenen eserler arasında yer almaktadır.

Birinci kat vitrinlerinde Prehistorik ve Protohistorik dönemlere ait eserler sergilenmekte ve bu katta Neolitik dönemden başlayan kronolojik sergileme Frigler'e ait eserler ile son bulmaktadır.

İkinci kat vitrinlerinde Miken, Geometrik, Arkaik, Klasik ve Hellenistik dönem eserleri yer almakta ve son olarak 3. katta da Roma ve Bizans dönemlerine ait eserler sergilenmektedir.

Türk İslam Eserleri

Türk-İslam bölümünde sergileme, birinci kattaki Erken İslam, Selçuklu, Eyyubî, Memlûk, Timurlu ve Safevi dönemlerine ait maden, seramik ve cam eserlerin kronolojik olarak sergilendiği oda ile başlamaktadır. Bu dönemlere ait bronz, pirinç ve bakırdan yapılmış eserler arasında sürahi, kâse, tabak, şamdan, kandil, havan, dirhem ve asma kilitler sayılabilir. Osmanlı dönemi tombak ve tuğralı gümüşlerin sergilendiği odadaki eserler arasında ise askeri teçhizat, mutfak eşyaları, aynalar, hamam tasları, yazı takımları görülür. Mineli ve murassa eserler müzenin göz alıcı vitrinlerini oluşturmaktadır. Avrupa’da 18. ve 19. yüzyılda Osmanlı pazarı için yapılmış olan şerbet bardakları, fincan zarfları, tatlılıklar, saatler, enfiye kutuları sergilemede önemli bir yer tutmaktadır.

Sadberk Hanım Müzesi’nin İznik seramik koleksiyonu, dünyanın sayılı koleksiyonlarından biridir. Sergide, bezemelerinde naturalist bir üslupta gül, lale, karanfil, sümbül gibi motiflerin yer aldığı tabak, kase, vazo ve maşrapa gibi günlük kullanım kapları yanında saray nakkaşhanesinde hazırlanan desenler doğrultusunda cami, türbe, medrese, hamam gibi yapılar için üretilen çinilerden seçkin örnekler ile 15. yüzyılın sonundan 17. yüzyılın ortalarına kadar İznik seramik sanatının gelişimi izlenebilmektedir. Osmanlı seramik sanatının 18. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasındaki gelişimi ise Kütahya ve Çanakkale seramiklerinin sergilendiği vitrinlerde görülebilir.

Sadberk Hanım Müzesi’nin Çin porselenleri koleksiyonu, mütevazi bir koleksiyon olmakla birlikte, içinde özgün eserlerin yer almasıyla Osmanlı döneminde kullanılan Çin porselenlerini incelemek isteyenler için önemli bir hazinedir.

Türk-İslam bölümünün ikinci katında, Osmanlı dokuma ve işlemelerinin yer aldığı seçkin örneklerin yanında Osmanlı dönemi geleneksel kadın kıyafetlerinden zengin bir koleksiyon sergilenmektedir. Bunlar arasında üçetek entariler, Osmanlı kadın kıyafetinin yüzyıllar boyunca değişmeyen örnekleri olmuştur. İki ön ve bir arka parçadan oluşan eteklerin yanları yırtmaçlı olup sevai, selimiye, brokar gibi kumaşlardan yapılmıştır.

Kına geceleri ve düğünler gibi özel zamanlarda giyilen bindallı entariler ise genellikle kadife üzerine sim ile dival işi tekniğinde işlenmiş ağır işlemeli kıyafetlerdir. Bunun dışında 20. yüzyılın başlarına tarihlendirilen Fransız etkisinin görüldüğü Avrupa kesimli kıyafetler ve gelinlikler müze vitrinlerinde yer almaktadır. İkinci katta ise, Osmanlı gelenek ve göreneklerinden olan kahve ikramı, kına gecesi, lohusa, hamam ve sünnet töreni konuları vitrin mankenleri kullanılarak mizansenlerle ziyaretçilere tanıtılmaya çalışılmaktadır. Aynı zamanda Osmanlı hat ve tezhip sanatından örnekler de vitrinlerde yer almaktadır.

Sadberk Koç

Bu müzenin kurulmasına neden olan annem Sadberk Hanım, Türk vatandaşı olarak topluma ödenmesi gereken görevleri olduğuna inanan Vehbi Koç’un sevgili eşidir. Vehbi Koç ülkesine pek çok konuda hizmet etmiştir. Eğitim ve kültür bu hizmetlerden biridir. Bir insanın bu düşünce seviyesine gelebilmesi için bilinen gözle görülen unsurlarının yanısıra bilinmeyenler de vardır. İşte bunlardan en önemlisi eşi annem Sadberk Hanım’dır. O her konuda eşine destek olmuş, çocuklarının mutlu ortamını temin etmiş ve iyi yetişmelerini sağlamıştır. Evinin düzenini en iyi şekilde yoluna koymanın dışında, el işlerine ve el sanatına olan tutukusu ile seçkin bir koleksiyon meydana getirmiştir. Bu güzel eserlerin kendi adını taşıyacak bir müzede sergilenmesi ise, hayatının son günlerine kadar en büyük arzularından biriydi.

Sadberk Hanım, Ankara’nın tanınmış ailelerinden, Seraktar Sadullah Bey’in ortanca kızıydı. 1908’de doğmuş ve 18 yaşında teyzezadesi Vehbi Koç ile evlenmişti. Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve yeni bir Türkiye… Ankara başkenttir. Bu yeni ortamda kendini kanıtlamak için çok çalışan bir işadamının şikayet etmeyen eşiydi Sadberk Hanım. Üç kız, bir oğlana müşfik bir anneydi. Geleneklerine bağlı, acıların ve sevinçlerin olgunlaştırdığı zengin bir iç dünyaya sahipti. Bu özellikleri ile renkli ve çevresini memnun etmeye çalışan bir hanımefendiydi. Kurduğu sıcak yuvada, sonsuz sabrı, güçlü bir espri anlayışı vardı. En büyük merakı el işleri yapmak, bahçesi ile uğraşmak, doğadaki şifalı otlar ve çocuklarıydı. İşte Cumhuriyet’in ilk hanımefendilerinden birisi olan sevgili annemin büyük bir özveri ile toplayıp sakladığı el işleri ve diğer eserler bu müzenin çekirdeğini oluşturmuştur.

23 Kasım 1973 tarihinde aramızdan ayrılan Sadberk Hanım’ın, bir müze kurmak arzusunu yerine getirmek, babam Vehbi Koç’un ve biz çocuklarının üzerine düşen en önemli görev olmuştur. Ne yazık ki, kendisi bu eserini göremedi. Şimdi geriye dönüp baktığımda, adını taşıyan bu müzenin bu kadar gelişebileceğini ve bu seviyeye ulaşabileceğini hiçbirimiz düşünemezdik.

Sevgi Gönül, İstanbul 1995

Bilgi: http://www.sadberkhanimmuzesi.org.tr/

Facebook: http://www.facebook.com/sadberkhanimmuzesi

Instagram: https://instagram.com/sadberkhanimmuzesi/

Twitter: http://twitter.com/SadberkHanim

[jpinkman]

özel müzede arkeolojik eserler nasıl sergilenebiliyor? eserler satın alınabiliyormu?

[havina]

özel müzede arkeolojik eserler nasıl sergilenebiliyor? eserler satın alınabiliyormu?

satın alma ve hibe yoluyla sergileniyor.